Als jij net als wij regelmatig gebruikt maakt van gietijzeren pannen dan weet je hoe belangrijk een goede coating is. Die coating zorgt er namelijk voor dat het gietijzer niet roest en functioneert als anti-aanbaklaag.
Met normaal gebruik en onderhoud is deze coating goed genoeg om een leven lang mee te gaan. En door regelmatig gebruik zal de coating zelfs alleen maar beter worden.
Maar ook al ben je nog zo zuinig op jouw gietijzer collectie, het kan wel eens gebeuren dat er toch wel eens roest ontstaat in de pan. Wij gaan je uitleggen hoe makkelijk het is om de roest te verwijderen en een nieuwe coating aan te brengen.
We hebben een hele mooie verzameling gietijzeren en plaatstalen pannen van Skottsberg. Deze zijn van zichzelf al voorzien van een hele goede coating en zijn daardoor goed beschermt. Wij zijn fan van het merk vanwege de kwaliteit maar vooral vanwege de lichtgewicht gietijzeren koekenpan en wok.
Voor een lichtgewicht gietijzeren pan het gietijzer niet gegoten maar in een roterende mal gedrukt waardoor het gietijzer dunner wordt. Je kan ze herkennen aan de dunne lijntjes die tijdens het roteren ontstaan.
Om dit artikel te kunnen maken hebben we de gietijzeren koekenpan mishandelt door een deel van de coating weg te schuren tot kaal metaal. We hebben vervolgens wat water in de pan gegoten en zo een paar dagen laten staan. Je moet wat over hebben voor goede content toch?
Hoe verwijder je roest uit een gietijzeren pan
Deze hoeveelheid roest lijkt heel wat maar is eigenlijk maar heel dun. Het is dan ook snel op te lossen. Met een schuursponsje kom je vaak al een heel eind. Wil het daarmee nog niet lukken dan kan een beetje natuurazijn goed helpen. Azijnzuur breekt namelijk ijzeroxide af en maakt er een oplosbare stof van waardoor de roest los komt van het metaal.
Het is niet de bedoeling dat je de pan echt heel lang laat weken in de azijn. Azijn kan na een tijd toch het onderliggende metaal aantasten en kleine putjes veroorzaken waardoor de pan minder glad wordt.
Zit de roest toch te vast voor een schuursponsje of azijn dan is het tijd voor fijn schuurpapier, staalwol of een messing borstel. Zo kan je hardere delen roest verwijderen zonder dat je het gietijzer beschadigt.
De pan schoonmaken voor het coaten
Voordat je een nieuwe coating aan gaat brengen zal je moeten zorgen dat de coating goed kan hechten aan het kale gietijzer. Daarvoor moeten alle losse roestdeeltjes, maar ook eventuele plekken oud vet verwijderd worden.
Dit doe je gewoon onder de kraan met een beetje afwasmiddel. Het water spoelt de deeltjes roest weg en het afwasmiddel lost het vet op. Je hoeft niet bang te zijn dat dit afwasmiddel je pan verwoest of de goede coating verwijdert. Dit is helemaal niet mogelijk en dat leggen we je straks uit.
De pan goed droogmaken
Kaal gietijzer en vocht gaan slecht samen. Gietijzer is net als vele andere metaalsoorten poreus waar vocht en lucht makkelijk in kan komen. Dat is de basis van roest. Om dat te voorkomen kan je de pan droog maken en daarna even op het fornuis op te warmen.
Het vocht in de poriën zal dan verdampen waardoor het oppervlak goed droog wordt. Het is nu wel zaak dat je de pan nu snel voorziet van een nieuwe coating. Er zit genoeg vocht in de lucht om je pan binnen een paar uur weer te laten roesten en dan kan je weer opnieuw beginnen.
Welke olie gebruik je voor een nieuwe coating
De coating in een gietijzeren pan is een polymeer coating die opgebouwd is door een chemische reactie die ontstaat als een vet (olie) tot boven het rookpunt verhit wordt.
Die coating is dan geen vet of olie meer, en ook niet meer zacht, waardoor de gietijzeren pan optimaal beschermd wordt. Deze polymeer laag sluit ook de poriën af waardoor de pan gladder wordt en je eten niet meer aanbakt.
Als vet kan je van alles gebruiken zolang het maar vet of olie is met een hoog gehalte aan meervoudig onverzadigde vetzuren en een redelijk hoog rookpunt. De vetzuren breken gemakkelijk af en verbinden zich dan bij verhitting met het gietijzer. Zo vormen ze een harde, beschermende laag.
In principe kan je elke plantaardige olie gebruiken met een hoog rookpunt zoals koolzaadolie of avocado olie of geraffineerde zonnebloemolie. Je kan ook olijfolie gebruiken al is daar het rookpunt iets lager van.
Bron: ahealftylife.nl
Er wordt door puristen ook vaak dierlijk vet of reuzel gebruikt. Dit heeft ook een laag rookpunt maar maakt een goede coating als je het op de juiste manier aanbrengt. Gebeurt dit niet dan zal de laag snel op sommige plekken te dik zijn en zacht blijven waardoor het ook smaak blijft afgeven.
Volgens sommige barbecueërs is dat de reden dat koken in gietijzer zo lekker is maar wij willen liever geen oude resten vet in ons vers bereide eten.
Wij hebben zelf wel eens geklaarde boter gebruikt om een oude poffertjespan te coaten. De boter heeft een hoog rookpunt maar te veel verzadigde vetzuren waardoor de coating nooit echt hard genoeg wordt.
Hoe breng je de nieuwe coating aan
Je giet een klein beetje olie in de pan en wrijft deze met een schone pluisvrije doek helemaal uit. Poets nu net zolang door totdat de pan weer droog lijkt. Er ligt nu een hele dunne film met olie in de pan.
Het is namelijk beter om meerdere dunne lagen coating aan te brengen dan één dikke laag waarbij de basis nooit genoeg polymeriseerd, zachter blijft en makkelijk loskomt.
Gietijzeren pan inbranden
Nu is het tijd om de barbecue aan te zetten en op te stoken tot 10º boven het rookpunt van de gebruikte olie. Wij gebruiken liever de barbecue dan de oven om verschillende redenen. Sommige ovens worden niet heet genoeg en tijdens het polymeren zal de olie gaan roken en stinken. Dat wordt je binnen snel zat kunnen we vertellen.
De ingevette pan leggen we nu op zijn kop op het rooster en sluiten het deksel. Mocht er toch nog te veel olie in de pan liggen dan zal deze naar beneden druppelen.
De pan laten we zo een uur liggen totdat alle olie gepolymeriseerd is. Haal nu de pan van het rooster. Kleine tip tussendoor, vergeet niet dat de pan nu gloepend heet is. Laat de pan wat afkoelen en herhaal het aanbrengen van de coating en het verwarmen een paar keer om zo een dikkere coating te krijgen.
Als je pannen weer mooi zwart zijn en er geen zacht vet meer aanwezig is dan ben je klaar. Het enige wat je nu nog hoeft te doen is de pan lekker veel gebruiken. Het enige wat je moet onthouden is dat als je vette gerechten bereidt dat de coating intact blijft, en als je zuurdere gerechten bereidt met bijvoorbeeld tomaten dan wordt de coating aangetast.
Wees niet bang dat de coating meteen verdwijnt maar het kan nooit kwaad om de pan naderhand een keertje te voorzien van een extra laagje door bovengenoemde stappen te herhalen.
Hoe voorkom je roest in een gietijzeren pan
Maak de pan na gebruik meteen schoon, droog hem goed af en droog hem dan verder op de barbecue die aan het afkoelen is. Na afkoelen kan je de pan dan droog opbergen.
Gebruik je een pan een langere periode niet dan is het een goed idee om de pan een beetje in te vetten als je hem opbergt. Dat vet beschermt de pan tegen vocht, maar wordt kan ook ranzig worden als deze te lang blijft zitten.
Het is dan zaak dat je de pan even afwast met een beetje afwasmiddel voordat je hem opnieuw gaat gebruiken. Wees niet bang dat het afwasmiddel je coating aantast. Dat is een hardnekkig feitje uit de tijd dat er nog loog in afwasmiddel zat. Gooi de pan nooit in de vaatwasser. Dat is net even teveel van het goede.
Ga jij je gietijzeren pannen een opknapbeurtje geven laat dat dan weten in de reacties hieronder. Of beter! Maak een foto van het resultaat en plaats deze op Instagram. Tag @bbqhelden en @skottsberg_nl zodat we kunnen zien hoe het eruitziet.
